සමකාලීන ශ්‍රී ලාංකේය පුරාවිද්‍යාව අර්බුදයක් විමසීම අතීතය පිළිබඳ පුරාවිද්‍යාත්මක හෝ ඉතිහාසමය හෝ මානවවිද්‍යාත්මක ස්ථාවර සත්‍යයන් සොයනවා යැයි සිතීම හෝ එවැනි සිතීමක් සෘජුව හෝ වක්‍රව ප්‍රසංගනය කිරීමෙන් හෝ මෙම විනයන් තුනට විද්‍යාත්මක හා විචාරාත්මක භාවිතයන්වීඹට නොහැකිය. එවැනි සිතීම්වලින් නොගැලවී අද දවසේ ශ්‍රී ලංකාව වැනි පශ්චාත් යටත්විජිත කාංසාවන්ගෙන් පීඩිත අවකාශයන් බවත්වා ගෙන යන ජාතිවාදි හා අධිකාරිවාදි ව්‍යුහයන් යළි යළිත් සමාජමය වශයෙන් ප්‍රතිනිර්මාණය කරන දේශපාලනයෙන් අප විනයන්ට ගැලවිය නොහැකිය. ශ්‍රී ලාංකේය භූමිය ස්වකීය ‘රට’ නැතහොත් ‘භූමිය’ ලෙස ආත්මීය ගත කරගෙන සිටින හෝ දේශපාලන අයිතියක් සේ දකින හා ප්‍රසංග කරන සිංහලුන්, දෙමළුන් හා මරක්කලයන් වාර්ගික මානයකින් බැඳ තබන හා එවන් මානයකින් තීරණය කරන ලද ඇසකින් දකින අධිරාජ්‍යවාදික අවදියේ දී නිශ්චිත ලෙස ස්වරූපනය වුණු පසුකලෙක ශ්‍රී ලාංකේය දේශපාලනයේ මූලික සංඝටකයක් වූ එම වාර්ගික දෘෂ්ටිය අතිික්‍රමණය කිරීම අද අවශ්‍ය වේ. මෙම සිතීමේ ක්‍රමය පදනම්ව ඇත්තේත් එය ස්වභාවික කර ඇත්තේත් අපගේ විනයන් තුන මතිනි. ඒවා ගොඩනැගූ ප්‍රවාදයන් මතිනි. සිංහලුන් යනු පොදු ජාන ප්‍රවර්ගයකින් සැදුම් ලත් ජන කොටසක් නොවේ. එසේ ම දෙමළුන් සහ මරක්කලයන් ද එසේ ම වේ. අපි මූලික වශයෙන් ම සංස්කෘතික හා සමාජ කණ්ඩායම් වේ. අප විනයන් තුන මගින් අපට ගොඩනැගිය හැක්කේ සංස්කෘතික ප්‍රවර්ගයක් මිස ජාන ප්‍රවර්ගයන් නොවේ. එසේ අපට ගොඩනැගිය හැකි සංස්කෘතික ප්‍රවර්ගයන් අත්‍යාවශ්‍ය ලෙස ම ඓතිහාසිකව ස්ථානගත කොට ඇත. ඒවා කාල හා අවකාශ මානයන්ගෙන් නිර්ණය වී ඇත.